ගොපළු යකා නම් මිනිස්සුන්ට ලොකුවට හානි කරන යකෙක් නෙමෙයි. ගොපළු යකා ගැන ජනප්‍රවාදයේ එකිනෙකට වෙනස් හැඳින්වීම් කීපයක්ම තියෙනවා. ගොපලු යකා කියන්නේ ගම්බාර දෙවියන්ට, නැත්තම් ඉලන්දාරි දෙවියන් කියල දෙවි කෙනෙක්ට කියල වගේම ගොපළු යකා මහසෝන් යක්ෂයගෙම අවතාරයක් කියලත් කියනව. ඒ කොහොම වෙතත් මේ ගොපළු යකා කියන්නෙ ගව පට්ටි, කිරි ගවයින් එහෙම ආරක්ෂා කරන යක්ෂයෙක්. අතේ රන් කෙවිටක් දරාගෙන පාන්දර ගව පට්ටිවල ඇවිදිනව කියල තමයි කියන්නෙ. ඒ වෙලාවට කිරි දොවන අයට කෙවිටෙන් පහරදීල ලෙඩ කරනව කියලත් කියනව
දල කුමාර දෙවියන් ගරා යකු ලෙස සලකනවා. දඔදිව
දන්ත පුරයෙහි හිටපු සිංහ රජුගේ සහ හංසවතී දේවියගේ වැඩිමහල් පුත් කුමරා දළ කුමාරයා ලෙසින් සලකනවා. දළ කුමරාගේ නැගණිය ගිරි කුමරියයි. ඉතාම රුමත් බවින් යුතු ගිරි කුමරිය ඇගේ වැඩිමහල් සොහොයුරා වන දළ කුමාරයා අතින් අතවරයට පත්වන බව ජන වහරේ සඳහන් වෙනවා. මෙම සිදුවීම සමිබන්ධ මහත් සංවෙිගයට පත් සිංහ රජු හා හංසවතී දේවිය තම දියණිය දළ කුමරැගෙන් බෙිරා ගැනීමට මහ හිමවතක වූ ගල්ලෙනක රහසේ සඟවා ඇති දැඩි කරනවා.
කොහොම වුනත් ගිරි කුමරිය සොයා දළ කුමරු හිමවත බලා ගමන් කලත් ඇය සොයා ගැනීමට අපහසු වෙනවා. ලෙහෙසියෙන් පරාජය නොවන දළ කුමාරයා තම මව වෙත පැමිණ නොයෙක් චාටු බස් දොඩා ගිරි කුමරිය බැහැ දැකීමට පමණක් අවසර ඉල්ලනවා. එම අවසරයෙන් ගිරි කුමරිය සොයා යන දළ කුමාරයා උපායෙන් තම නැගණිය වරදෙහි පොළබවා ගන්නවා.
දළ කුමරුගේ මෙම හැසිරීමෙ අවසන් ප්‍රතිඵලය වන්නේ ගිරි කුමරිය මහත් දුකට පත්වෙලා අවසානයේ ගෙල වැලලාගෙන සිය දවි නසා ගැනීමයි. දළ කුමරුන් නොයෙක් බස් තෙපලුවත් ඉන් සෑහීමකට පත් නොවන ගිරි කුමරිය තමාට අවස්ථාව එළබෙන තෙක් බලා සිට ඇසළ ගසක එල්ලී සිය දිවි නසා ගන්නවා. දළ කුමරුට හොරෙන් මියගිය ගිරි කුමරියගේ සිරුර සක් දෙවිදුන්(ශ්‍රී විශ්ණු දෙවියන් ලෙසද සදහන්)විසින් ගෙන ගොස් සඟවනවා. ඇය සිය දවි නසාගත් පුවත දැනගත් දළ කුමරු මුළු සක්වල පුරාම ඇය සොයා ඇවිදීනවා. සිය දවි නසාගත් ගිරි කුමරියගේ දේහය සොයා දළ කුමරුන් ඉතාම බිහිසුණු ලෙස හැසිරුන ආකාරය ගිරි පුවතෙහි විස්තර වෙනවා. තම නැගණිය සොයා බොහෝ වෙහෙසට පත්ව දළ කුමරුට ශක්‍ර දේවෙින්ද්‍රයන් අවසානයේ ගිරි කුමරියගේ දේහය පෙන්වනවා.
ගිරි කුමරියගේ දේහය අසල වැතිරුණු දළ කුමරු ඇගේ දේහය පිරිමැද ඇයට ප්‍රාණය පිහිටුවා දෙන ලෙස කන්නලව් කරද්දී සක් දෙවිදුන් ඇයට ප්‍රාණය පිහිටුවා ශක්‍ර භවනයට ගෙන ගිය බව කියවෙනවා. දළ කුමරුන් තමාට වූ මෙම සිදුවීමෙන් මහත් වූ ශෝකයටත් වෛරයටත් පත්ව මිය ගොස් යක්ෂයකු ලෙස උත්පත්තිය ලබන ලබනවා.
අවතාර දොළසකින් සමන්විත ගරා යක් නැටුම පහත රට මඩු ශාන්ති කර්මයේදී බැති මතුන්ගේ වස්දොස් දුරලීම පිණිස කරන අවසන් ශාන්ති කර්මයි.
ගරා යකු සෑම දෙයම ගිල දැමීමට හපනෙක් යැයි කියවේනවා. ඒ නිසාම ඔහුට වස් දොස් දුරලීමෙි විශේෂ හැකියාවක් පවතිනවා. රජ රට වාසින් විසින් කරනු ලබන නියං ශාන්ති කර්මයේදී ගිරි කුමරියගේ නග්න රෑපයක් තබා එයට ශාන්ති කර්මය කිරීමෙන් වර්ෂාව ලැබෙි යයි විශ්වාසයක් පවතිනවා.
කාන්තාවන්ට හා ළමයින්ට දිෂ්ටි හෙළා ලෙඩ පමුණුවන යක්ෂ කොට්ටාසයකි රට යක්කු. මොවුන් ගැහැණුන් වඳ කරවන බව කියයි. රට යක්කුන්ගේ නායිකාව වන්නේ රිද්දි බිසව යි. ඇයට වඳ දියණියන් හත් දෙනෙක් සිටියි. එම හත් දෙනා නම් නාමල් කුමාරි, සෝමල් කුමාරි, ඉද්දමල් කුමාරි, පිච්චමල් කුමාරි, සපුමල් කුමාරි, වදමල් කුමාරි, හා සිද්දිමල් කුමාරි වේ. රිද්දි බිසව හා රට යකුන් උපන්නේ මහා මේරු පර්වතයෙ හි ඇති වූ ගින්නකිනි. මෙසේ උපත ලබා රටින් රට සංචාරය කරන අතරතුර මෙය දුටු මහා බ්‍රහ්මයා ඇය ව තම බිරිඳ කොට ගනියි. රිද්දි බිසවට දූවරු හත් දෙනෙක් ලැබුණ පසු මහා බ්‍රහ්මයා තම නිවහන වූ බ්‍රහ්ම ලෝකයට යයි.
ඉන්පසු, රිද්දි බිසව තම දූවරුන් සමග නැවත මහා මේරු පර්වතයට වාසය සඳහා යයි. එහි ඇය දැන් සිටින්නේ සෙසු රට යක්කු හා වෙසමුණු රජු (යක්ෂයින්ගේ නායකයා වේ. එමෙන්ම සතරවරම් දෙවිවරුන්ගෙන් අයෙකි. වෙසමුණු රජුගෙන් අවසර රැගෙන මිස යක්ෂයින්ට කිසිවක් කළ නොහැකි යි) ඇතුළු ඔහුගේ පිරිස සමග යි. ඇයට කළු කුමාරයා හා එක්ව කාන්තාවන්ට කරදර කර, දොළ පිදේනි ලබා ගැනීමට වෙසමුණු රජුගෙන් අවසර ලැබුණි. නමුත් මොවුන් වෙසමුණි රජුගේ අණට පිටින් කටයුතු කිරීම නිසා ඔවුන් ව අසුරගිරි කොටුවට යැව්වෝ ය. අසුරගිරි කොටුවේ වසර දොළහක් සිටි අතර, ඉන් නිදහස් වූ පසු දීපංකර බුදුන්ට වස්ත්‍රයක් වියා උන්වහන්සේගෙන් වරමක් ලබාගත්තේ ය. එසේ ඔවුන්ට ලැබූ වරම වූයේ ගැහැණුන් වඳ කිරීමට වන අතර, දොළ පිදේනි ලැබූ පසු එම දෝසය නැති කිරීමට ද උන්වහන්සේ අණ කරන ලදී
මේන්න මේ යකා තමා ලංකාවේ යක්ෂයො ලැයිස්තුවට බොහෝම මෑතක අලුතින්ම එකතුවුන යක්ෂයා. හැබැයි ලංකාවේ යක්කු ගැන කියද්දි මෙයා ගැන නොකිය හිටියොත් උදහස් වෙන්නත් බැරි නෑ. අළුත් උනාට අපරාදෙ කියන්න බෑ කලින් කියපු ඉතිහාසගත යක්ෂයො ඔක්කෝටම වඩා හරි ප්‍රසිද්ධ, සෑහෙන්න සෙල්ලම් දාපු යකෙක් තමයි මෙයා. මේ යක්ෂයා කරලියට ආවෙ රෑට විදුලි බලය විසන්ධි කරපු දවස්වල. මෙයා බැල්ම හෙලන්නෙත් ගෙවල් වල ඉන්න කාන්තාවන්ට තමයි. හැබැයි ඒ බැල්ම හෙලන්නෙනම් ඔය ජනෙල් පියන්, දොර පියන්, යතුරු හිල් අස්සෙන්ලු. දැන් කාටත් මතක ඇතිනේ මේ කියන යකාව. ඔව් ඔව්.. ඔය බැල්ම හෙලන්න ගිහින් අහුවෙලා පදමට ගුටි කාපු යකා තමයි.