අම්ල වැසි වායුගෝලීය දූෂණය නිසා අසාමාන්‍ය ලෙස ආම්ලික වන ජල බිඳිතිවලින් සෑදී ඇති අතර, විශේෂයෙන්ම මෝටර් රථ හා කාර්මික ක්‍රියාවලින් සල්ෆර් සහ නයිට්‍රිජන් අධික ලෙස නිපදවීම හරහා සිදුවනවා. මෙම අම්ල වැසි “ඇසිඩ් වැසි” ලෙස ද හඳුන්වනවා.
අම්ල වැස්සේ මුල් ස්වභාවය හඳුනා ගත්තේ මෙසේයි.
1852 දී ස්කොට්ලන්ත රසායනිකයෙකු වූ රොබර්ට් ඇන්ග්ස් ස්මිත් විසින් මුලින්ම සොයාගැනීම සිදුකලා. එම වර්ෂයේදී ඔහු මැන්චෙස්ටර්හිදී ඇසිඩ් වැසි සහ වායු දූෂණය අතර සම්බන්ධය සංසන්දනය කළේය.
කාර්මික විප්ලවය අතරතුර අම්ල වැසි ඇති වීම ගැටලුවක් විය.
අම්ල වැසි ඇති වීම කෙරෙහි 1960 ගණන් වන තෙක් සැලකිය යුතු මහජන අවධානයක් නොලැබුණි. එහෙත් 1970 දී නිව් යෝර්ක් ටයිම්ස් හර්බඩ් හි ඇතිවූ ගැටලු පිළිබඳ වාර්තා ප්‍රකාශයට පත් කරන විට මේ සඳහා මහජන අවධානය තවදුරටත් වැඩි විය. “නිව් හැම්ප්ෂයර්හි බෘක්” එයට බඳුන් වූ පර්යේෂණාත්මක වනාන්තරයකි.
අම්ල තැන්පත් වීම ගිනි කඳු වැනි ස්වාභාවික ප්‍රභවයන් මගින් හේතු විය හැකි‍යි. එය පොසිල ඉන්ධන දහනය තුළදී සල්ෆර් ඩයොක්සයිඩ් සහ නයිට්‍රිජන් ඔක්සයිඩ් මුදා ගැනීමෙන් හේතු වේ. අම්ල සුළං රටා නිසා විශාල පරාසයක් පුරා විහිදෙන අතර ඇසිඩ් වර්ෂාව හෝ වෙනත් ආකාරයේ වර්ෂාපතනයක් ලෙස බිමට ඇද වැටේ. අම්ල තැන්පත්වීම සඳහා වඩාත් වගකිවයුතු වායු විදුලි බල උත්පාදනය සහ ගල් අඟුරු ගිනි ගැනීමයි.
මෙම වායු වායුගෝලයට මුදාහරින විට ප්‍රතික්‍රියා කරන්නේ,
- සල්ෆියුරික් අම්ලය
- ඇමෝනියම් නයිට්රේට්
- නයිට්රික් අම්ලය
- ජලය
- ඔක්සිජන්
- අනෙකුත් වායු සමඟ
අම්ල ආලේපනය ක්‍රම දෙකක් තුළ සිදු වේ.
- තෙත්
- වියළි
තෙත් ඔප දැමීම වායුගෝලයේ සිට අම්ල ඉවත් කර ගන්නා අතර ඕනෑම ආකාරයක වර්ෂාපතනයක් පෘථිවි පෘෂ්ඨය මත තැන්පත් වේ.වියළි තැන්පත් වීම දූෂණය වන අංශු හා වායු තෙතමනය නොමැතිව දූවිලි හා දුම මගින් බිමට ඇලී සිටියි. කෙසේ වෙතත් වර්ෂාපතනය අවසානයේ දූවිලි, විල් හා ගංගා හරහා දූෂණය කළ හැකි බැවින්, මෙම ආලේපන ක්‍රමය අනතුරුදායක වේ.
ආම්ලිකතාව තීරණය වන්නේ,
- ජල බිංදු වල pH අගයයි.
- PH අගය යනු ජලය හා දියර තුල අම්ල ප්‍රමාණය මැනීමේ පරිමාණයයි.
- PH අගය පරාසයක සිට 0 සිට 14 දක්වා පහළ අගයක් ගනී. 7 මධ්‍යස්ථ වේ. සාමාන්‍ය වැසි ජලය තරමක් ආම්ලික වන අතර 5.3-6.0 ක pH අගය පවතියි. ඇසිඩ් තැන්පත්වීම එම පරාසය අඩු ය.
- පරිමාණයේ ලඝුගණක බව හා පරිමාණයෙන් සෑම සමස්ත සංඛ්‍යවක්ම 10 ගුණයකින් වෙනස් වීමක් පෙන්නුම් කිරීම මේ සඳහා වැදගත් වේ.
අම්ල තැන්පත් වී ඇති ප්‍රදේශ සහිත රටවල්
- එක්සත් ජනපදය
- ගිනිකොනදිග කැනඩාව
- යුරෝපය
- ස්වීඩන්
- නෝර්වේ
- ජර්මනිය
- දකුණු ආසියාව
- දකුණු අපිකාව
- දකුණු ඉන්දියාව
ශ්‍රී ලංකාවේ ද අම්ල තැන්පත් වීමේ අවදා අවදානම් ඇති ප්‍රදේශ ඇත.
අම්ල වැසිවල බලපෑම කෙබඳුද?
හබ්බාඩ් බෘක් වනය සහ අනෙකුත් ප්‍රදේශ අධ්‍යයනය කිරීමෙන් පසු පර්යේෂකයන් විසින් ස්වභාවික හා මිනිසා සෑදූ පරිසරයන් දෙකම මත අම්ල තැන්පත්වීම කෙරෙහි බලපෑම් කිහිපයක් සොයාගෙන ඇත.ආම්ලික රොන්මඩ තැන්පත්වීම අම්ල තැන්පත්වලින් ඉතා පැහැදිලිවම බලපෑමට ලක්ව ඇත. ආම්ලික වර්ෂාපතනය නිසා ඒවාට සෘජු බලපෑමක් ඇති වේ. වියළි හා තෙත් වනාන්තර, කෙත් හා මහා මාර්ග වලින් ද පැතිර යමින් විල්, ගංගා සහ ඇල දෙසට ගලා යයි.මෙම ආම්ලික ද්‍රව ජලය ශරීරයට ප්‍රවාහනය කරන බැවින්, එය තනුක කර ඇත. නමුත් කාලයත් සමග අම්ල ජලය ශරීරයේ සමස්ත pH අගය පැවතීම හා අඩු කිරීම සිදු කළ හැකිය. ඇසිඩ් තැන්පත්වීම ඇලුමිනියම් සහ මැග්නීසියම් මුදාහැරීමට මැටි පසද සමහර ප්‍රදේශ වල pH අගය අඩු කරයි. වැවෙහි pH අගය 4.8 ට වඩා අඩු නම් එහි ශාක හා සතුන්ව මරණයට පත්වේ.
එක්සත් ජනපදයේ සහ කැනඩාවෙහි වෙරළ සාමාන්‍යයෙන් pH අගය 5 ක් පමණ මට්ටමක පවතී. සියළුම ජලජ ජීවීන්ට උපකාර කිරීමට pH අගය ඉතා අඩු මට්ටමක පැවතීම බලපෑමකි.
අම්ල තැන්පත් වීම වනාන්තරවලට කරන බලපෑම.
- ඇසිඩ් වැසි ගස් මතට වැටීම නිසා,
- කොළ අහිමි වේ.
- පොත්තට හානි වේ.
- ගසෙන් කොටස් විනාශ කිරීමෙන් එය රෝග, අන්ත කාලගුණය හා කෘමීන් වලට ගොදුරු වේ.
- පාංශු පෝෂක කඩාකප්පල් වීම නිසා වනාන්තරයේ වැසි මතට ඇසිඩ් හානිකර වේ.
- පසෙහි ක්ශද්‍ර ජීවීන් මරා දමන අතර ඇතැම් විට කැල්සියම් ඌණතාවයක් ඇති විය හැක.
වනාන්තර හානියට ලක් වන රටවල්
- ජර්මනිය
- පෝලන්තය
- ස්විස්ටර්ලන්තය
මීට අමතරව
- අම්ල තැන්පත්වීම යම් ද්‍රව්‍යයක් විනාශ කිරීමට ඇති හැකියාව නිසා වාස්තුවිද්‍යාව සහ කලාව කෙරෙහි බලපෑමක් ඇති කරනවා.
- ගොඩනැගිලි මතට අම්ල පතිත වීම ගල් කැබලි සමග ඒවා ප්‍රතික්‍රියා කරනවා.
- අම්ල තැන්පත් වීමෙන් කොන්ක්‍රීට් පිරිහීමට හේතු වනවා.
- ගොඩනැඟිලි, කාර්, රේල් පීලි, ගුවන් යානා, වානේ පාලම් සහ බට උදුරා ගැනීම්ද සිදුවිය හැක.
අම්ල වැසි ඇතිවීම මිනිසාට අහිතකර ද?
මෙම ගැටළු සහ අහිතකර බලපෑම් නිසා මිනිසාගේ සෞඛ්‍යයට අහිතකර බලපෑම් ඇති වෙයි.
විශේෂයෙන් බලශක්ති නිෂ්පාදකයන්ට දුම් පානයන් පිරිසිදු කර ගැනීම සඳහා පරිසර දූෂක, වායු දූෂක, වායු දූෂණයට ලක්වන අතර ඒවායේ වායු විමෝචනය අවම කිරීමට පෙර වායුගෝලයට මුදා හැරීම සිදුකරනවා. ඒවා මිනිසාට හානිකරයි.
ඇසිඩ් වැසිවලින් සමස්ත පරිසරයටම හානි කරන බව ලෝකය පුරාම දක්නට ලැබෙන දසුනක්. වර්තමාන ලෝකය පුරා අම්ල වැසි මගින් හානි කර ඇති පරිසර පද්ධති ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීම සඳහා අරමුදල් සැපයීම ද සිදු කරනවා. අම්ල වැසි සමස්ත ලෝකයේම ස්වභාවික පරිසර පද්ධතියට, ජීවින්ගේ පැවැත්මට විශාල හානියක් සිදු කරනවා යන්න කණගාටුවෙන් කිව යුතු කරුණක්.
උපුටා ගැනීම: The Lanka Post