බයිපෝලා තත්වයෙන් පෙළෙන ඔබගේ ආදරණීයයන් සඳහා තමන්ගේ පවුලේ අයගේ සහ මිතුරන්ගේ මෙන්ම මානසික සෞඛ්‍ය සේවාවන්ගේ සහයෝගය අතිශයින්ම වැදගත් වනවා. නමුත් සහයෝගය පෙන්වන්නේ කෙසේදැයි දැන ගැනීම හෝ තීරණය කිරීම ඔබට පහසු නොවන කටයුත්තක් වන්නට පුළුවන්.
මිතුරන් හා පවුලේ සමාජිකයන් කෙතරම් උත්සාහ කලත්, ඔවුන්ගෙන් උදව් ලබා ගන්න එම අත්දැකීමට මුහුණ දී සිටින පුද්ගලයා විසින්ම සූදානම් වියයුතුය. මෙම අත්දැකීම පිළිබඳ නොදන්නා පුද්ගලයන්ට මෙය තේරුම්ගත නොහැකි විය හැකි අතර මේ පිළිබඳව වැරදි පූර්ව විනිශ්චයන්ට එළැඹීමට ද හැක.
බයිපෝලා තත්වයෙන් පෙළෙන පුද්ගලයෙකුගේ මනෝභාවයට නැත්නම් සිතේ ස්වභාවයට බයිපෝලා තත්වය තදින්ම බලපායි. එයින් අදහස් වන්නේ ඔවුන්ගේ සිතුවිලි බොහෝ විට එක් අන්තයක සිට තවත් අන්තයකට විටින් විට වෙනස් වන බවයි. ඔවුන් උමතු කාල පරිච්ඡේදයන් අත්විඳිනු ලබන අතර එහිදී, ඉතා ඉහළ, අධි ක්‍රියාකාරී බවක් දැනෙන අතර එය මානසික අවපීඩනයෙන් නැතහොත් විෂාදයෙන් පෙළෙන කාලපාරසයක් ලෙස ද හැඳින්විය හැක. සමහර පුද්ගලයින් විසින් මනෝ ව්‍යාධිය නැතහොත් මනෝ විකාර ලෙස හැඳින්වෙන මායාවන් පෙනීම අත්විඳිනවා.
බයිපෝලා තත්වයෙන් පීඩා විඳින තම ආදරණීයයන්ට සහාය වීම සැබැවින්ම අභියෝගයක් විය හැකියි. ඔබේ ආදරණීයයාට යහපතක් සිදු කිරීමේ යහපත් අරමුණක් ඔබේ හදවතේ තිබුණත්, එම පුද්ගලයාට තමන් රෝගාතුරව සිටින බවක් දැනෙන්නේ නැති නිසා හෝ ඒමඟින් ලැජ්ජාවට පත්වන නිසාවෙන් ඔබෙන් ලැබෙන එම සහයට හෝ රැකවරණයට විරුද්ධ විය හැකිය.ඕනෑම සම්බන්ධතාවයක හෝ මිත්‍රත්වයක හොඳ, නරක ස්වභාවයන් හෝ හොඳ, නරක කාලයන් තිබිය හැක. බයිපෝලා තත්වය මෙයට අමතර සංකීර්ණභාවයක් එක් කරනු ඇත. බයිපෝලා තත්වයෙන් පෙළෙන්නෙකුට නිවැරදිව සහය ලබා දෙන්නට භාවිතා කළ හැකි හොඳම ක්‍රම පිළිබඳ ඔබව දැනුවත් කිරිමට අප එංගලන්තයේ මානසික සෞඛ්‍ය පිළිබඳ පුණ්‍ය ආයතන වන Mind, Rethink Mental Illness and Bipolar UK හරහා උපදෙස් ඉල්ලා සිටියෙමු.
1.ඔවුන්ගේ අත්දැකීම් ගැන ඔවුන් සමඟ විවෘතව කතා කරන්න
බයිපෝල තත්වය ලැජ්ජා සහගත හෝ වැරදි ලෙස නිරූපණය කිරීමෙන් සිදුවන්නේ එම රෝගාබාධය ඇති ඔබේ ආදරණීයයා උපකාර පැතීමට අකමැති වීම හෝ ලැජ්ජාවට පත්වීමයි. ඔහුව හෝ ඇයව විශ්වාස කරන අයෙකු ලෙස, එම අත්දැකීම් ගැන ඔබ සමඟ කතා කිරීමට ඔහුට ඉඩ දෙන්න. එවිට ඔහු එය සහයෝගයක් සහ පිළිගැනීමක් ලෙස දැනේ.
මෙහිදී, ඉවසීම ප්‍රධාන භූමිකාවක් රඟ දක්වයි. උමතු හෝ මානසික අවපීඩනය අත්විඳින්න ලැබීම ඇත්තෙන්ම ලේසි පහසු අත්දැකීමක් නොවේ. විශේෂයෙන් එම පුද්ගලයා අසනීපයට ආගන්තුක නම් සහ තවමත් උපකාර ලබාගෙන නොමැති නම් මෙම තත්වය තීරණාත්මක වේ. ඔහු කුමක් පසුකරමින් සිටින්නේ දැයි, නැත්නම් එය කුමන ආකාරයක අත්දැකීමක් දැයි ඔබට නොතේරෙනු ඇත. නමුත් තේරුම් ගැනීමට උත්සාහ කිරීම ඉතාමත්ම ප්‍රයෝජනවත් සහ අගය කළ යුතු කරුණක් වනවා.
2. බයිපෝලා තත්වය පිළිබඳව ඔබ ඔබව දැනුවත් කරගන්න
ඔබේ මිතුරාට හෝ පවුලේ සාමාජිකයෙකුට හැඟෙන්නේ කොහොමද කියන එක තේරුම් ගන්න හොඳම ක්‍රමය නම් එම තත්වය පසු කර ඇති අයගේ අත්දැකීම් කියවීමයි. මේ සඳහා කේ රෙඩ්ෆීල්ඩ් ජේමිසන් විසින් රචිත “නොසන්සුන් මනසක්” (An Unquiet Mind) නිර්දේශ කළ හැකිය. එමෙන්ම, බයිපෝලා තත්වය ඇති පුද්ගලයින්, ඔවුන්ගේ පවුලේ අය සහ මිතුරන් සමඟ කතා කිරීම ඔබට හොඳ අවබෝධයක් ලබා දෙන සාර්ථක ක්‍රමයක් වනවා.
3. බයිපෝලා තත්වය උත්සන්න වීමේ සලකුණු ඔවුන් තුළින්ම ඉගෙන ගන්න
සාමාන්‍යයෙන් උමතු වන්නට පෙර දැනුම් දීම් දෙන යම් යම් හැසිරීම් ඔබ දුටුවහොත්, ඔබට ඒවා මෘදු ලෙස ඔබගේ ආදරණීයයාට දැනුම් දිය හැකිය. එවැනි උමතු වීම පිළිබඳ පොදු පූර්ව අනතුරු ඇඟවීමේ සංඥා අතර ශක්තිය වැඩි වීම, නින්ද අඩු වීම සහ වෙනදාට වඩා වැඩි මුදලක් වියදම් කිරීම පෙළඹීම ඇතුළත් වනවා.
තවත් එවන් අංගලක්ෂණ ලෙස ශාරීරික රෝග, බාධා සහිත නින්ද, එදිනෙදා ජීවිතයේ දැවෙන ප්‍රශ්න වන මුදල් හා රැකියාව, ආදරණීය කෙනෙකුගේ මරණය, සබඳතා බිඳවැටීම්, ශාරීරික ලිංගික හෝ මානසික හිංසනයන් යන කාරණා දැක්විය හැක.
4. උමතුවීම සිදුවන කාලපරාසයන් සඳහා පෙර සූදානම් වන්න
මේ සඳහා පූර්ව සැලැස්මක් සකස් කිරීම හොඳ අදහසක්. බයිපෝලා තත්වයෙන් පෙළෙන ඔබේ මිතුරාට හෝ පවුලේ සාමාජිකයාට සුවයක් දැනෙන විට ඔහුට සහාය විය හැකි ආකාරය ගැන ඔබ ඔහු සමඟ කතා කිරීමට උත්සාහ කරන්න.
එකතු වී නිර්මාණශීලී කාර්‍යයන්වල නිරත වීම, මානසික ආතතිය අඩු කිරීමට උදව් කිරීම, මනස සන්සුන් කරවීමේ ව්‍යායාම් කිරීම, අසනීපව සිටියදී මුදල් කළමනාකරණය කිරීමට උදව් කිරීම සහ නිතිපතා හොඳ ආහාර වේල් සහ හොඳ නින්දක් ලබා ගත හැකි ආකාරය පිළිබඳ සාකච්ඡා කිරීම වැනි අදහස් ඔබට සාකච්ඡා කළ හැකිය.
5. අභියෝගාත්මක හැසිරීම් පිළිබඳව සාකච්ඡා කරන්න
මෙය ඔබට කිරීමට අවශ්‍ය අන්තිම දෙය සේ පෙනිය හැක. නමුත් ඔබ අභියෝගාත්මක යැයි සිතන හැසිරීම ගැන ඔබේ බයිපෝලා තත්වයෙන් පෙළෙන ආදරණීයයා සමඟ සාකච්ඡා කිරීමට බිය නොවන්න. නිදසුනක් වශයෙන්, උමතු වීම සිදුවන් කාලපරාසය තුළ යමෙකු ලැබිය හැකිය. එයින් අදහස් කරන්නේ ඔහු ඔබ එකඟ නොවන දේවල් පැවසීම හෝ දේවල් කිරීමයි. සමහර විට ඒවා ඉතා රළු හෝ අශෝභන ලෙස පෙනෙන්නට පුළුවන්.
මේ ගැන ඔබේ ආදරණීයයා සමඟ කතා හොඳ දෙයක්. නමුත් ඔබේ එය කථා කළ යුතු වේලාව බුද්ධිමත්ව සිතා බලා තීරණය කළ යුතුයි. බයිපෝලා තත්වය උත්සන්නව ඇති අවස්ථාවක කිසිවිටෙකවත් එම හැසිරීම් පිළිබඳ සාකච්චා කිරීමට නොයන්න. ඔබේ ආදරණීයයාගේ හැඟීම් වඩාත් ස්ථාවර අවස්ථවක ඇති බව පෙනෙන විට, ඔබේ හැඟීම් ඔහු සමඟ සන්සුන්ව සාකච්ඡා කරන්න.
6. සහාය ලබා දීම සහ පාලනය කිරීම අතර සමබරතාවයක් සොයා ගන්න
බයිපෝලා තත්වයෙන් පීඩා විඳින පුද්ගලයින්ට, ඔවුන්ගේ පවුලේ අයගෙන් සහ මිතුරන්ගෙන් ඕනෑවට වඩා පාලනය කිරීම සහ විවේචනාත්මක හැසිරීම අත්විඳින්න ලැබීම සාමාන්‍ය වේ.
ඔබට සහයෝගය දැක්වීම, නමුත් පාලනය නොකිරීම අතර සමබරතාවයක් සොයා ගැනීම දුෂ්කර විය හැකිය. නමුත් ඔබට ඔබේ ආදරණීයයා සුවකර ගැනීමට අවශ්‍ය නම් මේ අතර සමබරතාවයක් සොයා ගැනීම ඉතා වැදගත් වනවා. මේ සඳහා දෙපාර්ශවය අතර අඛණ්ඩ සන්නිවේදනයක් පැවතීම සහ එකිනෙකාගේ හැඟීම් තේරුම් ගැනීම හා පිළිගැනීම අවශ්‍ය වනවා.
7. සන්සුන්ව සිටින්න, සැනසීම ලබා දෙන්න
If someone you love is seeing or hearing things you aren’t, it can be scary and confusing for them. Do you disagree and say it’s not happening, potentially causing more upset, or do you agree and fuel the belief further?
සන්සුන්ව සිටීම ප්‍රයෝජනවත් වන අතර, එය ඔහුට සැබෑවක් වන බව ඔබ තේරුම් ගෙන ඇති බව ඔබේ ආදරණීයයාට දන්වන්න. ඔහුට හැඟෙන දේ පිළිබඳ යථාර්ථය සනාථ කිරීම හෝ අභියෝගයට ලක් කිරීම වෙනුවට ඔහුට යම් යම් දේ දැනෙන ආකාරයන් සමඟ ඔහුට සහාය වීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම වඩා ප්‍රයෝජනවත් වනවා. එම අවස්ථාවන්හිදී ඔහුට ඇදහිය නොහැකි තරම් යථාර්ථයක් පසක්වනු ඇත.
සැනසිල්ල ලබා දීමෙන් එම පුද්ගලයාට තමන්ව, ඔබට දැනෙනවා යැයි හැඟෙනු ඇත. ඔබ ඔහු හා එකඟ නොවී සිටීමෙන් හෝ තර්ක කරන්නට යෑමෙන් ඔහුට තමන් තනිවී ඇත් බවක් දැනෙනු ඇත.
8. වෘත්තීය සහාය ලබා ගන්න
ඔබ ආදරය කරන කෙනෙකුගේ හැසිරීම ගැන කනස්සල්ලට පත්ව සිටී නම්, ඊළඟට ගත යුතු පියවර පිළිබඳ සාකච්ඡා කිරීම සඳහා ඔහුගේ මනෝචිකිත්සකයා සමඟ හමුවක් යොදා ගන්න උත්සාහ කරන්න. ඔබ ඔහු සමඟ එම හමුවට සහයෝගය දැක්වීමක් ලෙස යන්න.
ඔබගේ සැලකිල්ලට බඳුන් වූ ඔහුගේ නිශ්චිත හැසිරීම් පිළිබඳ උදාහරණ ලැයිස්තුවක් සාදන්න. විශේෂයෙන් ඔබේ ආදරණීයයා ඔහු අසනීප යැයි විශ්වාස නොකරන්නේ නම්, මෙම ලැයිස්තුව හරහා සිදුවන්නේ කුමක් දැයි මනෝචිකිත්සකයාට සම්පූර්ණයෙන් වටහා ගැනීමට උපකාරී වේ. මනෝචිකිත්සකවරයා සතුව දැනටමත් ප්‍රතිකාර සැලැස්මක් තිබේ නම්, එහි පිටපතක් ඔබත් ළඟ තබා ගන්න. එවිට ඔබේ ආදරණීයයාට සහාය වන්නේ කෙසේ දැයි සහ කවදා දැයි ඔබට අවබෝධයක් ලබා ගත හැකිවනවා.
මෙහිදී කල් ඇතිව රෝග විනිශ්චය කිරීම සහ ප්‍රතිකාර කිරීම වැදගත් වනවා. බයිපෝලා තත්වයට හොඳම ප්‍රතිකාරය සාමාන්‍යයෙන් ඖෂධ, චිකිත්සාව සහ ස්වයං කළමනාකරණයයි.
ඔබ ආදරය කරන කෙනෙකු ගැන කනස්සල්ලට පත්ව සිටී නම්, ඔහුගේ හෝ ඇයගේ මනෝචිකිත්සකවරයාව අමතා ඔබගේ ගැටළු පිළිබඳව අවබෝධයක් ලබා ගන්න. නැතහොත්, මනෝචිකිත්සකවරයාගෙන් නිවසට පැමිණීමට (Home visit) ආරාධනා කරන්න.
9. ඔබ ගැනත් අවදානයෙන් සිටින්න
ඔබ මානසික රෝගයකින් පෙළෙන ආදරණීයයෙකුට සහාය දෙන විට ඔබේම මානසික සෞඛ්‍යය රැකගැනීමත් අභියොගයක් වනු ඇත. අපත් ඔබෙන් සහ ඔබේ පවුලේ සාමාජිකයන්ගෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ තමන් ගැනත් සැලකිලිමත් වන ලෙසයි.
ඔබේ ආදරණීයයා ගැන ඔබට මහත් කනස්සල්ලක් ඇති විය හැකි නමුත්, ඔබ හොඳින් සිටින බවට වග බලා ගැනීමෙන් ඔබට දිගින් දිගටම සහයෝගය ලබා දිය හැකිය. ඔබට අවශ්‍ය පරිදි ඔවුන්ට උදව් කිරීමට ඔබට නොහැකි යැයි ඔබට වරදකාරී හැඟීමක් දැනෙනු ඇත. නැතහොත් ඔවුන් වඩා හොඳින් රැකබලා ගැනීමට ඔබගේ ජීවිතයේ වෙනත් අංශ අතහැර දැමිය හැකිය.
රෝගය පුද්ගලයාගෙන් වෙන් කිරීම සමහර විට අපහසු විය හැකි අතර මේ හරහා ඔබට කෝපයක් හා තනිකමක් දැනිය හැකිය. මෙහි ස්වභාවය තේරුම් ගෙන ඔබ ඔබගේ මානසික සෞඛ්‍ය රැක ගැනීම අතිශයින් වැදගත් වේ.
උපුටා ගැනීම: Asanka