මානම්ගෙ කදුලු පිරිනු කොල පාට ඇස් දිහා බලාගෙනම අක්ශි ඒ කදුලු පිහි දැම්මෙ දුකින් ආදරෙන්. කෙල්ලගෙ සියුම් අත කොල්ලාගෙ නිකට ලගින් නතර වෙලා කෙල්ල දිහාට හරව ගත්තා. මානම්ගෙ සුදු මුනට වැටුන කෙස් රොද කන පිටි පස්සට කරපු අක්ශි ලස්සනට හිනා උනා.
මගේ මානම්… ඔයා වගේම තමයි… මන් ඔයාගෙමයි…
බය වෙලා වගේ බලාන් ඉන්න හැමොම දිහා හිනා වෙලා බලපු අක්ශි මානම් දිහා බැලුවා.
හ්ම්ම්… එයා කොහෙ යන්නද… මාත් එක්කම තමා… චුටි මැනිකේ විභාගෙ ඉවර උනාම… කෙලින්ම… බර්ලින්… හා හූම් මුකුත් නැ… තෙරුනාද… මහත්‍තයො…
අක්ශි හරි ආදරනීය තර්ජනයක් කලේ කොල්ලා තව ටිකක් ජම්බු ගෙඩියක් වගේ වෙද්දි. හැමොම බලාන් හිටියේ කොල්ලා මොකද්ද කියන්නෙ කියලා.
සුද්දි එහෙම කියනවා නම්… මන් එනවා…
සීතලේ උදේ තවත් පෙරොනාවට ගුලි වෙන ගමන් අක්ශි දිත්‍යාට තුරුලු උනේ දිත්‍යාගෙ උනුසුම හින්දා. ඊට එහා පැත්තේ නිදාන් හිටපු අක්ශාත් දිත්‍යාවම තුරුලු කර ගත්තේ කෙල්ලට හුස්ම ගන්නත් බැරි වෙන්න. අක්ශිට නම් හරිම සනීපයි අක්කායි දිත්‍යායි හින්දා. මේ ආදරනීය උනුසුම අක්ශිට සැනසීමයි.
සුද්දි… සුද්දි… මගෙ සුදු නොනා……
නොනා… කොහෙද පිම්මෙ දුවන්නෙ… උබට මන් කියලා තීනවා…
කස්තුරිගෙ කටහඩ ඝාන්ටාර ගහන්න වගේ මානවිගෙ කන විදගෙන ගියේ කෙල්ල එතනම ඉද්ද ගැහුවා වගේ නතර වෙද්දි. කෙල්ල හොරෙන්මයි අම්මා දිහා බැලුවේ. මාස කිහිපයකට කලින් ඒ අවසනාවන්ත කාලය එක්කම මානවි කස්තුරි එක්ක එච්චර ආල කමක් තිබ්බෙ නැ. කස්තුරි කෙල්ලගෙ අම්මා උනත් කස්තුරි කුලකුර සාමිගෙ බාලම නන්ගි. ඒක මානවිට වේදනාවක්. මානවි කව්ද කියන එක එකට වගෙ කෙල්ල ශක්තියට කස්තුරි සිමා දැම්මා.
අම්මා…
මානම් අඩාගෙන දුවගෙන ආවේ හැමොවම පෙරලගෙන. කොල්ලා පොඩි දරුවෙක් වගේ ඉකි ගගහා සිහිනැති වෙලා ඉන්න උදිතාගෙ අත අල්ලාගෙන කම්මුලට තියා ගත්තා.
අනේ අම්මා… කතා කරන්නකො… චූටියා අම්මාව දාලා යන්නෙ නැ… අනේ අම්මා… මගේ අම්මා…
මානම් අඩන ගමන් කෙල්ල දිහා බැලුවා.
අක්ශි සන්සුන් බැල්මක් හෙලලා සාය කොනින් යන්තම් අල්ලලා ගොතපු කොන්ඩේ ගසලා පස්සට දැම්මේ ඒ ගාම්බිර බව ඉස්සරහා මිනිස්සු තුන් දෙනා ටිකක් තිගැස්සෙද්දි. උදිතාට අක්ශිගෙ කලින් නොදැක්ක ඒ බයට වඩා එහා ගිය නොසන්සුන්කම බයක්ම කලා. මහත මිනිහා එක්ක හිටපු හින්දැරි සුදු ඇද ගත්ත මිනිහාට සන් කලා. ඒ මිනිහාත් කරේ දාන් හිටපු රතු සලුව ගසලා සැකයෙන් බැලුවා.
නොනේ ගැන අපේ අක්කා කියලා තිබ්බා… සින්හල හොදට දන්නොනේ… කිව්වා නම් නොනේ මෙහේ ඇවිල්ලා නටන නාඩගම මොකද්ද කියලා… සුද්දො යක්කු එක්ක කරන සෙල්ලන් මෙහෙ හරි නැනේ… නැද්ද කුරේ මල්ලි…
අක්ශිගෙ වචනය විශ්වාස උන අක්ශා එකපාරටම ඔලුව උස්සලා කෙල්ල දිහා බැලුවේ බලාපොරොත්තුවෙන්.
කියන්න මිති… මේක ඉක්මනට ඉවර කරලා අපි යන්… මන් ඕන දෙයක් කරනවා…
අක්ශා කදුලු පිහිද ගත්තේ කලබලෙන් වගෙ. අක්ශි දුක්බරව හිනා උනා. ඒත් කෙල්ල කියන්න යනදේ ගැන අනුමාන උනෙ දිත්‍යාටයි සොනායාටයි.
# මෙල්… මට ගිරිපඬුරු බාර ගන්න ඕන… ගිරිකුහරයේ හිර උන මානම්කුල නිදහස් කරන්න ඕන… මට මානම්කුල දේවාලෙට යන්න ඕන… මානම්ට එයාගෙ ජිවිතය දෙන්න නම්… ගිරිසාපි බිලි වෙන්න ඕනේ… මගේ ආත්මය අවසන් කරන්න ඕන… මගෙ අන්තිම ප්‍රාර්ථනාව… මානම්කුල දෙවියො… මානම්කුල කදුයායම වෙන්න ඕන… ගිරිසාපි දේවි මැකිලා යන්න ඕන…
උදිතාගෙ සැර අතුල් පහර අක්ශිගෙ සුදු මූන රතු කලේ කෙල්ලගෙ නිල් ඇස් වලින් කදුලු ගලද්දි. කෙල්ල කම්මුල අල්ලාගෙනම බිම බලා ගත්තේ කොපයෙන් දැවෙන අම්මා කෙනෙක්ගෙ ඇස් වලට වේදනාවෙන්.
මට සමාවෙන්න උදිතා අම්මේ…
කටවහපන්… උබ කවුරු කියලා හිතාගෙන මගෙ දරුවා එක්ක ඒ යක්ශ අඩවියට ගියේ… කියපන්… මගෙ ලොකු කොල්ලාට මොනවාද උබ කලේ… මායාකාරි… මොන දේසයකින් ඇවිල්ලාද මේ නාඩගන් කරන්නෙ…
උදිතාගෙ වචන ඊ පහරවල් වගේ. හැමොටම මුකුත් කියා ගන්නවත් කල්පනාවක් නැ. පියවි සිහිහ ලැබුනාක් මෙන් මානම් දෙන්නාගෙම මැද්දට ආවා.
අම්මා… මගෙ සුද්දිට ඔහොම කරන්න එපා… එයා මොනවාත් කලේ නැ… මේක මගේ අරමුන…
ඓතිහාසික කතා පුවතක සත්‍යතාවය වෙනුවෙන් ඉතිරි වූ එකම එක සේයා රූ සටහන 1921.05.12 දළදා වැස්ස හෙවත් දළදා වතුර එවකට මෙරට පාලනය කළේ සුද්දෝය. මේ වකවානුවේ මෙහි සිටි අාණ්ඩුකාරයා වූයේ චාමස් මහතාය. ඔහු ඒ දිනවල නැවතී සිටියේ මහනුවර ක්වීන්ස් හෝටලයේය. එදා
වෙච්ච හැම දෙයක්ම රහසක් විදිහට තියා ගන්න පන්ඩුගෙයි නීලායි අවවාද එක්ක අක්ශි මානම් දෙන්නා හවස් වෙන්න කලින් කඩ පිලට යන්න ලැස්ති උනා. ඒත් දවල් වෙච්ච දේ හින්දා බයේ පැනලා ගිය සිරිසේන හින්දා ප්‍රශ්න දුර දිග ගිහින් කියන එක හතර දෙනාම දන්නවා. ඒත් අක්ශි එහෙම බය වෙන කෙල්ලෙක් නෙමෙයි. කුලකුර පරම්පරාවම දුවිලි කරන්න තරම් කොපයක් එක්ක ශක්තියක් කෙල්ලට තිබ්බෙ ඒ ගිරිසාපිගෙ පොරොන්දුව මානවිගෙ බලාපොරොත්තුව එක්ක අක්ශිගෙ අරමුන එකතු උන ආත්ම තුනක ශක්තිය. ඒ වගේම අක්ශි ප්‍රාර්ථනා කරන අවසන් ආත්මයයි.