ලෝක ප්‍රකට නාන බේසම සිතුවමේ සිත්තරා එඩ්ගර් ඩෙගාස්… (සංස්කෘතිය හා කළා නිර්මාණ)

එඩ්ගර් ඩෙගාස් අඳින ලද බොහෝ සිතුවම් නර්තනය තේමා කොටගත් ඒවාය. මෙම සිතුවම් ඇඳීම සඳහා ඔහු නිරන්තරයෙන් ඔපෙරා හවුස් වල කාලය ගත කිරීමට පුරුදුව සිටි බව සඳහන් වේ. ඔහුගේ චිත්‍ර වඩාත්ම ජීවමාන ලෙස පිළිබිඹු වීමට හේතුවක් වී ඇත්තේ මෙයයි. නර්තනයේ යෙදෙන තරුණියන් සහ ශිල්පීන් නැරඹීමටත් ඔවුන්ගේ චලන අධ්‍යයනය කිරීම උදෙසාත් ඔහු ඔපෙරා හවුස් තුළ බොහෝ කල්ගත කර ඇත. එසේ නර්තනයන් දෙස මහත් ඕනෑකමින් බලා සිට එම චලනයන් සහ රිද්මයන් ආදිය මතකයේ තබාගෙන ඒවා විස්මිත සිතුවම් තුළින් නිරූපණය කිරීමට එඩ්ගර් සමත් වී ඇත. ඔහු විසින් වැඩියෙන්ම සිතුවමට ලක් කර ඇත්තේ තරුණ නර්තන ශිල්පිනියන්ය. එම ශිල්පිනියන්ගේ නර්තනයන්හි ඇති සිත්ගන්නා සුලු නර්තන කෝණ මෙන්ම, එම චලනයන් සහ රිද්මයන් වල නව අදහස් මතුවන ආකාරයන් දැක්වෙන අයුරු ඔහු සිතුවම් තුළින් ඉදිරිපත් කර තිබේ.

එඩ්ගර් ඩෙගාස් 1834 වසරේ ජුලි මස 19 වන දින ප්‍රංශයේ පැරිස් නුවර උපත ලබා ඇත. ඔහුගේ පියා ඔගස්ටේ, බැංකුකරුවෙක් වූ අතර මව සෙලෙනස්ටීන් නැමැති ඇමෙරිකානු ජාතික කාන්තාවකි. එඩ්ගර් යනු, සංගීත ආභාෂය සහිත පවුලක උපන් පුද්ගලයෙකි. ඔහුගේ මව ඔපෙරා වල ගීත ගායනා කරන ගායිකාවක් වූ අතර ඔහුගේ පියාද සංගීතය කෙරෙහි ඇල්මක් දක්වන ලද පුද්ගලයෙක් බව කියවේ. මේ නිසාම ඔවුන්ගේ නිවස සංගීත ප්‍රසංග පැවැත්වීම සඳහාද ලබාදීමට ඔහුගේ පියා කටයුතු කර ඇත.

එඩ්ගර් ඩෙගාස් පිරිමි ද්විතියික පාසලක් ලෙස සැලකෙන ලයිසි ලුවී ලෙ ග්‍රෑන්ඩ් හි අධ්‍යාපනය ලබා ඇත. එහිදී ශාස්ත්‍රීය අධ්‍යාපනයක් ලබාගැනීමට ඔහුට හැකි වී තිබේ. එඩ්ගර් තම හැකියාවන් ප්‍රදර්ශනය කලේ චිත්‍ර ශිල්පියෙන් වුවද, මොහු තම උපාධිය ලබාගෙන ඇත්තේ සාහිත්‍යයෙනි. ඔහු කුඩා කල පටන්ම ඉතාම වෘත්තීය අන්දමින් සිතුවම් කරණයෙහි නිරතව ඇත. යන්තම් වයස අවුරුදු 18 ක් පමණ වන විට එඩ්ගර් තම නිවසෙහි කාමරයක් චිත්‍ර ශිපියෙකුගේ අලංකාර චිත්‍රාගාරයක් බවට පත් කිරීමට සමත් වී තිබේ. කාලය ගත වීමත් සමඟ, චිත්‍ර ඇඳීම සඳහා ඔහු සිය අවධානය යොමුකල වුවද, එඩ්ගර් ගේ පියා විසින් අපේක්ෂා කර ඇත්තේ එඩ්ගර් නීති විද්‍යාලයට යනු ඇති බවයි. තම පියාගේ බලවත් ආශාව මත 1853 වසරේ නොවැම්බරයේදී පැරිස් විශ්වවිද්‍යාලයේ නීති පීඨයේ නීති ශිෂ්‍යයෙකු වශයෙන් නිසි ලෙස ලියාපදිංචි වුවද, ඔහු එහි අධ්‍යාපනය ලැබීම සඳහා එතරම් උනන්දුවක් නොදැක්වූ බව සඳහන් වේ.

1855 දී ඩෙගාස් හට ප්‍රකට ප්‍රංශ චිත්‍ර ශිල්පියෙකු වශයෙන් සැලකෙන ජීන් ඔගස්ටේ ඩොමිනික් ඉන්ග්‍රෙස් මුණගැසී තිබේ. ඔහු විසින් එඩ්ගර් දිරිමත් කිරීම උදෙසා කල ප්‍රකාශය සිතුවම් ඇඳීම සඳහා එඩ්ගර් තව තවත් පොළඹවන ලදැයි සඳහන් වේ. එම වසරේම අප්‍රේල් මාසයේදී එකෝල් ඩෙස් බිඑක්ස් ආර්ට්ස් වෙත සිතුවම් අධ්‍යයනය උදෙසා ඇතුළු වීමට ඔහුට හැකි වී තිබේ. එහිදී ඔහු ලුවී ලැමෝත් සමඟ එකට එක්ව චිත්‍ර හැදෑරීම ආරම්භ කොට ඇත. එම අවස්ථාවේදී ලුවී ලැමෝත්ගේ මඟ පෙන්වීම යටතේ එඩ්ගර්, ජීන් ඔගස්ටේ ඩොමිනික් ඉන්ග්‍රෙස්ගේ ශෛලිය අනුගමනය කිරීමට පටන් ගෙන ඇත. මේ අතරතුර කාලයේදී ඔහු ඉතාලිය බලා යාමට තීරණය කර ඇති අතර පුරා වසර 3 ක කාලයක් එහි රැඳී සිටි ඔහු එහිදී මයිකල් ඇන්ජලෝ, රෆායෙල් සහ පුනරුද සමයේ බිහිවූ අනෙකුත් කලාකරුවන්ගේ තෝරාගත් උඩුකය සිතුවම් ඇඳීමට හා වර්ණ ගැන්වීමට පෙළඹී ඇත. මෙම කාලයේදී ඉතා උසස් අයුරින් මෙන්ම ශාස්ත්‍රීය පදනමකින් යුතු කලාත්මක සිතුවම් ඇඳීමට එඩ්ගර් හට හැකියාව ලැබුණු බව ඉතිහාසයේ සඳහන් වේ.

ආලෝකානුවාදය හෙවත් උපස්ථිතිවාදය ප්‍රංශය කේන්ද්‍ර කොට ගනිමින් වර්ධනය වූ නව කලා ආරක් ලෙස සැලකේ. 19 වන සියවසේදී යුරෝපීය කලාවන් එක් එක් විපර්යාසයන්ට ලක් වෙමින් පැවතුණු අතර චිත්‍ර කලාව සම්බන්ධයෙන් එය එසේ විය. ප්‍රංශයේ තිබූ විවිධ සිතුවම් අතරින් එහි ප්‍රදර්ශන සඳහා තෝරාගන්නා ලද්දේ යුරෝපීය සම්භාව්‍ය ශාස්ත්‍රාලයීය කලාවේ සම්මතයන්ට එකඟව නිමවුණු නිර්මාණ පමණි. එය ප්‍රංශයේ සිතුවම් සහ මූර්ති වලට අදාළව කලා ඇකඩමියක් ආකාරයෙන් ක්‍රියාත්මක වී ඇත. සිතුවම්කරණයෙහි නිරත වූ බොහෝ කලාකරුවන් එය හඳුන්වා ඇත්තේ සිතුවම් කලාවේ සිරගෙය යනුවෙනි. එබැවින්, ශාස්ත්‍රාලයීය සම්මතයන්ට පමණක් අදාළව සිතුවම් ඇඳි සිත්තරුන්ට පමණක් අවස්ථාව ලබාදුන් සැලෝනයට එරෙහිව නිදහස් මතධාරී කලාකරුවන් පිරිසකගේ පුරෝගාමීත්වයෙන් උපස්ථිතිවාදය බිහි වී ඇත.

මොවුන්ගේ අදහස වූයේ පවතින සම්ප්‍රදායන්ගෙන් ඔබ්බට නිර්මාණකරණය දියුණු කිරීම ඉතා වැදගත් බවයි. සම්ප්‍රදායික ක්‍රමවේද සහ එම සම්මතයන්හි නොසිට සිතුවම්කරණය මෙන්ම මූර්ති ශිල්පය ආදී කලා අංගයන් දියුණු විය යුතු යැයි ඔවුන් පැහැදිලි කර තිබේ. නමුත්, ශාස්ත්‍රාලයීය කලාවන් තවදුරටත් අගය කරමින් ඔවුන්ගේ අදහස් බැහැර කරන ලද සැලෝනය හේතුවෙන් තත්ත්වය තවත් විප්ලවකාරී මෙන්ම ප්‍රචණ්ඩ ආකාරයෙන් ක්‍රියාත්මක වී ඇත. කලාවන් සම්බන්ධව මතුව ආ මෙම මතවාදී ගැටුම් හේතුවෙන් සිදුව ඇත්තේ, ප්‍රංශය තුළ නවමු කලා ආරක් උපත ලැබීමයි. මෙම පිරිසට එරෙහි වූ ශාස්ත්‍රාලයීය කලාව ඇගයූවන් විසින්ම මෙම කලා ධාරාව “උපස්ථිතිවාදය” යනුවෙන් නම් කර ඇත.

එඩ්ගර් ඩෙගාස් යනු මෙම උපස්ථිතිකවාදී චිත්‍ර ශිල්පීන් අතරින් ප්‍රකට වූ සිත්තරෙකි. ක්ලෝඩ් මොනේ, එඩ්වාර්ඩ් මැනේ, කැමිල් පිසාරෝ, පෝල් සෙසාන්, පෝල් ගොගෑන්, වින්සන්ට් වැන් ගෝ, ඔගස්ටස් රෙනෝවා යන ශිල්පීන් මෙම කලා ආභාෂය සහිතව සිතුවම්කරණයෙහි නිරත වූවන් ය.

ක්ලෝඩ් මොනේ විසින් නිර්මාණය කරන ලද “හිරු උදාව, උපස්ථිතියක්” (Impressionism: Rising Sun) නැමැති සිතුවම චිත්‍ර ශිල්පය නව මානයක් කරා ගෙන යාමට උපකාරී වී ඇත. සැලෝනය තුළ සිරවී සාම්ප්‍රදායික චිත්‍ර ශිල්පියේ නිරතවනවාට වඩා මොහු විසින් තමාගේම බෝට්ටුවක් සාදාගෙන ගඟක් මැද සිය කලාගාරය පිහිටුවා ගනිමින් නිර්මාණකරණයේ යෙදී ඇත. ඔහු විසින් අඳින ලද මෙම හිරු උදාව උපස්ථිතියක් සිතුවම එකල බොහෝ අයගේ කතාබහට සහ විවේචනයන්ට ලක් වී තිබේ. ලොව පළමුවෙන්ම උපස්ථිතිවාදී චිත්‍ර කලාව බිහිවන්නේ ඔහු නිර්මාණය කළ මෙම සිතුවම මගිනි.

මොවුන්ගේ චිත්‍ර නැරඹීම සඳහා ප්‍රදර්ශනයට ආ පිරිස් මොවුන්ගේ නව කලා ආරයේ සිතුවම් දැක විවිධ අපහාස උපහාස සිදුකරමින් ඒවා හෙළා දැක ඇත. මෙම කලා ආර බිහිවීම සඳහා නිදහස් මතධාරී ශිල්පීන්ගේ බලපෑම මෙන්ම, එකල තිබූ සමාජ ආර්ථික හා තාක්ෂණික විපර්යාසයන්ද බලපා තිබේ. මේ කලාවේ දියුණුව උදෙසා 19 වන සියවස අග භාගයේ දී සිදුවුණු කාර්මික දියුණුවද හේතු සාධක වී ඇත.

එඩ්ගර් ඩෙගාස් ප්‍රබල උපස්ථිතිවාදියෙකු ලෙස පිළිගනු ලබයි. ඔහුගේ නිර්මාණ 1874 දී විප්ලවකාරී ලෙස සැලෝනයට එරෙහිව කළ ප්‍රදර්ශනයන්හිදී ද ඉදිරිපත් කර තිබේ. උපස්ථිතිවාදීන් විසින් ඔවුන්ගේ සිතුවම්කරණය උදෙසා වැඩි වශයෙන් මාතෘකා කොට ගෙන ඇත්තේ භූ දර්ශන සිතුවමට නැඟීමට සහ විවිධ පුද්ගලයන්ගේ නිශ්චල රූපයන් සිතුවම් කිරීමටයි. එහෙත් එඩ්ගර් විසින් කාන්තාවන්ගේ ආලිංගන නර්ථනයන්, කුඩා ළමයින්ගේ නර්ථන රටාවන්, අශ්වයන්ගේ ජවය පිරි ඉරියව් ආදිය තම සිතුවම්කරණයෙහි මාතෘකා කොට ගෙන ඇත. මේ හේතුව නිසා, තමා උපස්ථිතිවාදියෙකු ලෙසින් පමණක් හැඳින්විය නොහැකි බව එඩ්ගර් ඩෙගාස් විසින්ම ප්‍රකාශ කර ඇති බව සඳහන් වේ. මේ පිළිබඳ විචාරකයන්ගේ අදහස වන්නේ, ඔහුගේ සිතුවම් වල දැක්වෙන බොහෝ දෑ සම්භාව්‍ය කලාව මෙන්ම පුනරුද කලාවේ ලක්ෂණ විවිධ ප්‍රමාණ වලින් යුතුව ගැබ්ව ඇති බවයි.

සංගීත කණ්ඩායම, හිස පීරන ගැහැණු, මත්පැන් හල, පිටවීම, නැටුම් පාඩම, වේදිකාව මත රඟන නිළිය, නාන බේසම සහ කුඩා නාට්‍යාංගනාව වැනි සිතුවම් ඔහුගේ සිතුවම්කරණයෙහි ඇති විශිෂ්ටත්වය පසක් කරනු ලබන නිර්මාණ සේ සැලකිය හැකියි. උපස්ථිතිවාදීන්ගේ ප්‍රධාන ලක්ෂණයක් නම්, ඔවුන් චිත්‍රයට නඟන තේමාවන් වලට අදාළව සිය අවකාශයන් සංවිධානය කර ගැනීමයි. කලාගාරයක සිට සිතුවම් කිරීමට සාපේක්ෂව එළිමහනේ චිත්‍ර ඇඳීමට පටන් ගැනීම පෙර තිබූ ආකෘති අභිබවා නිර්මාණකරණයෙහි යෙදීමට අවස්ථාව සලසා දුනි. තමා සියැසින් දකින දෑ එලෙසින්ම ගෙන ඒ ඒ වර්ණයන් ගැලපීම චිත්‍ර ඇඳීමෙහි වූ අවකාශ සංවිධානය උදෙසා පහසුවක් වන්නට ඇත.

කෘතිම ආලෝකය සොයා ගැනීමත් සමඟ විවිධ වස්තූන් මත ආලෝකය පතනය වන ආකාරයත්, එම වස්තූන් විසින් ආලෝකය පරාවර්තනය කරන ආකාරයත්, ආලෝකයේ ස්වභාවය අනුව වස්තුව විසින් උරාගන්නා ආලෝක ප්‍රමාණයත් අනුව, වස්තුවේ බාහිර වර්ණ හැඩ ගැසෙන ආකාරය මෙහිදී ඔවුන් සොයා ගන්නා ලදී. යම් වස්තුවක් මතට වැටෙන ආලෝක ප්‍රමාණය අනුව, එය මිනිස් ඇසට පෙනෙන ආකාරය වෙනස් මුහුණුවරයන් ගන්නා බවත්, මේ අයුරින් ආලෝකය හේතුකොටගෙන වස්තු වල සිදුවන වෙනස්වීම් වර්ණ රේඛා හා හැඩතල ආදියෙන් සිතුවම් කරන්නේ කෙසේද යන්න ඔවුන්ගේ අධ්‍යයනයන්ට ලක්විය. මේවායේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස උපස්ථිතිවාදය බිහිවිය. මෙය “ආලෝකවාදය” යනුවෙන් හැඳින්වෙන්නේ මේ සඳහා බලපාන ප්‍රධාන සාධකය ආලෝකය වන බැවිනි.

එඩ්ගර් ඩෙගාස් විසින් අඳින ලද සිතුවම් වල මනුෂ්‍ය රුව සුවිශේෂීත්වයක් උසුලයි. ඔහු ඒවා සිත්තම් කිරීමේදී වැඩි වශයෙන් භාවිතා කොට ඇත්තේ සුදු වර්ණයයි. එම මානව රූපවල සෙවණැලි වර්ණ ගැන්වීම සඳහාඩෙගාස් එම වර්ණයන් භාවිතා කර ඇත්තේ සිය සිතුවම තුළ මානව රූපයට ප්‍රධාන තැනක් ලබා දීමට අපේක්ෂා කළ නිසයි. මොහු අනෙකුත් උපස්ථිතිවාදීන්ගෙන් තරමක් වෙනස් තමන්ගේම ශෛලියකට හිමිකම් කියූ චිත්‍ර ශිල්පියෙකි. සිතුවම් ඇඳීම මෙන්ම මූර්ති නිර්මාණය සඳහා ද යොමුවීම අනෙකුත් උපස්ථිතිවාදීන්ගෙන් මොහු වෙනස්වීමට බලපා ඇත. දීප්තිමත් සහ තද ප්‍රියමනාප වර්ණ භාවිතා කිරීම මෙහි එන අනෙකුත් ලක්ෂණයයි. වේගවත් හැඳි පහර සහ රළු නිමාවකින් යුක්ත ඔහුගේ මූර්ති වඩාත් හොඳින් කැපී පෙනෙන්නට පටන් ගෙන ඇත. “කුඩා නාටිකාංගනාව” නැමැති මූර්තිය ඔහුගේ මූර්ති අතරෙන් සුවිශේෂීම නිර්මාණය ලෙස සැලකේ. “දකුණු පයින් සිටින කාන්තාව”, අසරුවා”, “තරුණ ගැහැණියකගේ උඩුකය” ආදී මූර්තිද ලොව පුරා ප්‍රකට මූර්ති ගණයේ ලා සැලකේ.

මොහු විසින් චිත්‍ර ශිල්පය සඳහා වැඩි වශයෙන් යොදා ගත්තේ තෙල් සායම් සහ දිය දියසායම් යන මාධ්‍යයන්ය. මූර්ති කරණයෙහි නිරත වීමේදී ඒ සඳහා ලෝකඩ මාධ්‍ය භාවිතා කර ඇත. පැරීසියේ ජනතාව වඩාත් දැකීමට ප්‍රිය කළ විවිධ විලාසිතාවන්ගෙන් සැරසුණු සුන්දර ළදුන්,බොජුන් හල්, ප්‍රිය සම්භාෂණ, මත්පැන් හල්, නාටිකාංගනාවන්ගෙන් යුතු වේදිකා, අඳුරු වීදි දර්ශන, සමාජ ශාලා ආදී සිතුවම් ඔහුගේ තේමාවන් වලට ලක් වී ඇත.

චිත්‍රාගාර තුළ හිඳිමින් එක් එක් රාමුවලට කොටුවී සිතුවම් කරණයෙහි නිරත වීම වෙනුවට, වර්ණ, පින්සල්, කැන්වස් ආදිය රැගෙන එළිමහනට ගොස් නිදහසේ සිතුවම් ඇඳීමේ ක්‍රමය හඳුන්වාදුන් පුරෝගාමින් අතරින් එඩ්ගර් ඩෙගාස් හට හිමිවන්නේ සුවිශේෂී ස්ථානයකි…

……………අන්තර්ජාලය ඇසුරෙනි……

උපුටා ගැනීම:  දැනුම සොයන්න මේ පාරෙන් එන්න