සිංහල සාහිත්‍යය වංශයේ කවියට ලැබී තිබුණේ ප්‍රමුඛ තැනක්. එය සෑම තැනකදී ම පාහේ කවිය ඉස්මතු වී පෙනුණා. දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ පැවති කාව්‍ය සම්ප්‍රදාය නවමු මගකට පිළිපන්නේ සංදේශ කාව්‍ය හේතුවෙන්. එතෙක් කලක් පැවති කවියේ ආකෘතිය වෙනස් මගකට හැරවූ සංදේශ කාව්‍ය ගණනාවක් අපේ සාහිත්‍යයෙන් හමුවෙනවා.
ඉතින් මේ ලිපියෙන් කතා කරන්න යන්නේ අපේ රටේ සංදේශ සාහිතයයේ ආරම්භය ගැනයි.
මොකක්ද මේ සංදේශයේ අරුත…?
අස්න, හසුන, පණිවිඩය, ලියමන, හස්න, සදෙස, දූත කාව්‍ය ආදී බොහෝ පර්යාය වචන සංදේශ යන්නට දිය හැකියි.කෙසේ වෙතත් සෑම සංදේශ කාව්‍යයකින්ම සිදුවී ඇත්තේ කෙනෙකුගේ පණිවුඩයක් තවත් දුර සිටින කෙනෙකු වෙත ගෙන යාමයි.එම පණිවුඩය ගෙන යාම සදහා සාහිත්‍යකරුවා ඉතා රසවත් මෙන්ම මනරම් උපක්‍රම භාවිතා කර තිබෙනවා.
සංදේශ ආරම්භයේ ඉතිහාසය
පණිවුඩ යැවූ විවිධාකාර පුවත් ජාතක කතා වැනි ඉපැරණි කතා වස්තුවල දැක්වෙනවා.එහෙත් ලොව මුල්ම සංදේශ කාව්‍යයේ ඉතිහාසය පුරාණ භාරතය දක්වා දිව යනවා.අස්නක් මුල් කර ගනිමින් රචනා වූ පළමු සංදේශ කාව්‍යය ලෙසට සැලකෙන්නේ මේඝ දූතයයි.එය භාරතීය මහා කවි කාලිදාසයන් විසින් මනෝරම්‍ය ලෙස සංස්කෘතික බසින් විරචිතය.මෙය මුල්ම සංදේශය කාව්‍යය ලෙස සැලකෙන අතරම ඇතැම් තැනක සදහන් වන්නේ පුරාණ චීන කවියෙකු චූ යුවාන් වලාකුළක් අත පණිවුඩයක් යවා ඇති බවයි.ඒ බව ගයිල් නැමති පඩිවරයාගේ චීන සාහිත්‍යය ඉතිහාසයේ සදහන් වනවා.ඒ පිළිබදව වැඩි විස්තර හමුනොවන නිසා මේඝදූතය පළමු සංදේශ කාව්‍ය ලෙස පිළිගැනෙනවා.
සිංහල පද්‍ය සාහිත්‍යයේ සංදේශ කාව්‍ය ආරම්භ වි ඇත්තේ ගම්පොළ යුගයේ දීය.මුල්ම සිංහල සංදේශ කාව්‍යය පිළිබද මත කිහිපයක් දැක්වෙනවා.ඇතමෙක් පවසනුයේ දැනට අවිද්‍යමාන මයුර සංදේශය අපේ රටේ පළමු සංදේශ කාව්‍යය වන බවයි.තවත් කෙනෙකුගේ පිළිගැනීම වනුයේ විද්‍යමාන තිසර සංදේශය පළමුව ලියවී ඇති බවයි.මෙරට පළමු ව්‍යාකරණ ග්‍රන්ථය වන සිදත් සගරාවේ දැක්වෙන්නේ මයුර සංදේශයෙන් උපුටා ගන්නා ලද කවි ය.මීට පෙර සිටි කවීන් සංදේශ පිළිබද යම් අවබෝධයකින් සිටි බව හැගෙන සාධක සීගිරි ගී වලින් හමුවෙනවා.
සංදේශයේ ආකෘතිය වුණේ මොකක්ද?
සෑම සංදේශකරුවෙකුම ගුරු කොට ගත් පොදු ආකෘතියක් තිබේ.සන්දේශයේ කතා නායකයා ප්‍රසිද්ධ අයකු වීම.සන්දේශය ගෙන යන දූතයා උසස් වංශයකට අයත් කෙනකු වීම.සන්දේශයේ ආරම්භය ඉතිහාස පුවතකින් හෝ ආශිර්වාදයකින් පටන් ගැනීම.දූතයා වර්ණනා කිරීම.යා යුතු ස්ථානය,මාර්ග වර්ණනා කිරීම.එම මාර්ගයේ ඇති විශේෂ ස්ථාන හා සිටින පුද්ගලයන් වර්ණනා කිරීමසංදේශය ගෙන හැර පෑමදූතයාට ආශිර්වාද කිරීම.
යුගයෙන් යුගය ලියැවුණු සංදේශ කෘති පිළිබදව විමසා බලමු.
මයුර සංදේශය- ගම්පොළ යුගයතිසර සංදේශය- ගම්පොළ යුගයපරවි සංදේශය -කෝට්ටේ යුගයසැලළිහිණි සංදේශය- කෝට්ටේ යුගයගිරා සංදේශය- කෝට්ටේ යුගයකෝකිල සංදේශය- කෝට්ටේ යුගයසැවුල් සංදේශය- කෝට්ටේ යුගයසාහිත්යය රසයෙන් පෝෂිත වඩා ව උසස් ගණයේ සංදේශ කවි ලියැවී ඇත්තේ කෝට්ටේ යුගයේ දීය.වැඩිම සංදේශ කාව්‍ය ගණනාවක් ලියවී ඇත්තේ ද මේ යුගයේ දීම වීම විශේෂත්වයක්.
ඉන්පසු කාලයේ දීද සංදේශ කාව්‍යය ගණනාවක් ලියැවී ඇතත් ඒවා සාහිත්‍යමය වශයෙන් වැදගත් නොවන බව විද්වතුන්ගේ පිළිගැනීමයි.
පණිවුඩ ගෙන ගිය දූතයෝසිංහල සංදේශ සෑම එකකම පාහේ දූතයා සචේතනිකය. පක්ෂියෙකු වීම විශේෂත්වයකි.එම පක්ෂීන්ද ඉතා අලංකාර වංශවත් කුලයන්ට අයත් වූවෝය. තිසර, මයුරා, පරවියා, සැළලිහිණියා, ගිරවා, කෝකිලයා හා සැවුලා යන පක්ෂීහු ඒ අතර ප්‍රධාන වෙති.වැඩි කතා බහකට ලක් නොවුණු පසු කාලීන සංදේශවල දූතයන්ටද ගෙන ඇත්තේ පක්ෂීන්ය.කැට කිරිල්ලි, නීල කොබෝ සංදේශය වැනි සංදේශවල එවැනි දූතයෝ ප්‍රධාන අචේතනික වස්තු අත යැවුණු සංදේශ සංස්කෘත සාහිත්‍යයයේ පමණක් එයි.උපුටා ගැනීම: දැනුම් පාරාදීසය